Polskie firm prywatne wytwarzają 75 proc. PKB. Polską specfiką jest niezrównoważona struktura firm: jesteśmy gospodarką o niewielkiej liczbie przedsiębiorstw zaś duża część przedsiębiorstw to podmioty o bardzo małej skali działalności.
Dla polskiej gospodarki bardzo korzystne byłoby przesunięcie części mikroprzedsiębiorstw do kategorii firm małych. Dzięki takiej zmianie, polski PKB mógłby być wyższy o 2,7% – wynika z raportu EY „Polskie przedsiębiorstwa wczoraj i dziś. Źródła sukcesu i nowe wyzwania”.
Raport EY „Polskie przedsiębiorstwa wczoraj i dziś. Źródła sukcesu i nowe wyzwania” pokazuje najważniejsze trendy, które kształtowały ten sektor w ostatnich latach oraz czynniki determinujące konkurencyjność polskich firm.
Fundament gospodarki
Przedsiębiorstwa odgrywają kluczową rolę w gospodarce. Wytwarzają i dostarczają większość towarów i usług, z których korzystamy, odpowiadają za ogromną część zatrudnienia. Według szacunków EY, obecnie w Polsce aktywnych jest ok. 4,8 mln firm prywatnych, które generują blisko ¾ PKB.
Od początku transformacji znacząco rośnie udział sektora prywatnego w tworzeniu wartości dodanej brutto w polskiej gospodarce – z 60,3% w 1995 r. do 80,2% w 2015 r. Znaczącą rolę w tym procesie odegrały podmioty o dominującym udziale kapitału zagranicznego, które odpowiadały za zdecydowaną większość przyrostu tego udziału.
Polska firma, czyli jaka
Polska charakteryzuje się bardzo wysokim udziałem mikroprzedsiębiorstw w ogólnej liczbie przedsiębiorstw.
Mikroprzedsiębiorstwa (do 9 pracujących) niefinansowe odpowiadają za bardzo dużą część zatrudnienia w Polsce. Odwrotnie jest w przypadku firm małych (10-49 pracujących), w których odsetek osób pracujących jest najniższy wśród wszystkich krajów UE.
Popyt zagraniczny generuje większość wzrostu PKB
Jednym z najważniejszych trendów w działalności polskich firm w ostatnich latach był proces internacjonalizacji. Od 1995 r. otwartość polskiej gospodarki, mierzona stosunkiem wartości eksportu do PKB, wzrosła bardzo istotnie – z blisko 29% do ponad 52%.
Za zdecydowaną większość eksportu odpowiadają firmy z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego, choć w latach 2011-2016 krajowe firmy prywatne zwiększały swój eksport w tempie nieco szybszym niż firmy zagraniczne. – Polskie przedsiębiorstwa odgrywają coraz istotniejszą rolę na światowych rynkach. Coraz więcej firm przestaje być podwykonawcami globalnych koncernów. Rośnie udział dóbr finalnych w eksporcie, co oznacza, że coraz częściej wytwarzamy kompletne produkty. Zdecydowanie rośnie także rola eksportu usług, co wskazuje na wzrost liczby wysoko wykwalifikowanych pracowników – mówi Jacek Kędzior.
Integracja Polski w ramach międzynarodowych łańcuchów wartości była w ostatnim 20-leciu bardzo dynamiczna. Udział eksportu wartości dodanej w całkowitej wartości dodanej wytworzonej w Polsce wzrósł w latach 1995-2014 z ok. 16% do bardzo wysokiego poziomu 34%. Oznacza to, że Polska należy do krajów wyjątkowo silnie zintegrowanych w ramach międzynarodowych łańcuchów produkcji, a popyt zagraniczny odpowiadał za większość wzrostu PKB w Polsce w XXI wieku.
Od niskich kosztów pracy do innowacyjności
O ile jeszcze przed globalnym kryzysem finansowym większość badanych przedsiębiorców wskazywała ceny jako najważniejszy czynnik decydujący o ich konkurencyjności, to w 2014 r. było ich już tylko 15%. W ostatnich latach systematycznie spadał odsetek przedsiębiorców wskazujących na obniżanie cen jako najskuteczniejsze narzędzie konkurowania.
Niestety niewielki odsetek polskich firm prowadzi działalność innowacyjną. Nakłady polskich firm na badania i rozwój (B+R) w relacji do PKB były w 2015 r. znacząco niższe (0,5%) niż przeciętnie w UE (1,3%). Znacznie niższy niż przeciętnie w UE był również odsetek przedsiębiorstw angażujących się stale w działania z zakresu B+R.
Niedobór pracowników coraz ważniejszą barierą rozwoju firm
Wyzwania na rynku pracy będą potęgowane przez niekorzystne tendencje demograficzne. W 2015 r. w Polsce na 1 osobę w wieku 65 lat i więcej przypadały 4,2 osoby w wieku produkcyjnym.
- Do 2060 r. relacja ta – zgodnie z prognozami demograficznymi – ma się istotnie pogorszyć we wszystkich krajach UE, jednak w Polsce zmiana ta ma być jedną z najsilniejszych – na 1 osobę w wieku 65+ ma przypadać zaledwie 1,5 osoby w wieku 20-64 lata.
- Wśród najczęściej wymienianych barier rozwoju przedsiębiorstw znajdują się także przepisy podatkowe. Przedsiębiorcy najczęściej bardzo źle lub źle oceniają przepisy i procedury związane z prawem podatkowym (60% firm), a w następnej kolejności z sądownictwem gospodarczym (43%) i kontrolą działalności gospodarczej (38%).
